طراحی نظام های آماری ,

طراحی نظام آماری

نقش روز افزون آمار و اطلاعات به عنوان پیش نیاز کلیه تصمیم گیریها، سیاستگذاریها و برنامه ریزیها بر کسی پوشیده نیست. این نقش در عصر اطلاعات به قدری بدیهی است که نظام آماری کشورها و حجم و کیفیت بانکهای اطلاعاتی آنها نه تنها یکی از مهمترین شاخصهای توسعه یافتگی کشورها به شمار می‌رود، بلکه متقابلا نیز سیاستگذاریها و برنامه ریزیهای توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشورها بدون در اختیار داشتن آمار کافی، صحیح، دقیق و بهنگام ممکن نیست. اهمیت اطلاعات آماری در کلیه امور برنامه ریزی اعم از سیاستگذاری، تعیین اهداف، خط مشی ها، هدایت امور اجرایی و در نهایت ارزیابی میزان موفقیت یا عدم موفقیت آنها بقدری است که بسیاری اطلاعات آماری را عامل زیربنای برنامه ریزی بشمار می‌آورند و ایجاد یک نظام کارآمد و مؤثر در تولید و عرضه آمار را از الزامات اولیه و ضروری در برنامه ریزی می‌دانند.

لزوم تشکیل نظام آماری کشور

اغلب تولیدکنندگان آمار در کشور هر کدام خودسرانه براساس و مفاهیم گوناگون و براساس تشخیص خود مبادرت به انجام فعالیتهای موازی نموده و لذا در انجام فعالیتهای موازی و تکراری عالوه بر اتالف وقت و هزینه زیاد، آمارهای تولید شده نیز به لحاظ آنکه بی برنامه و ناهماهنگ با نیازها تولید شده اند، نه از دقت و صحت کافی برخوردارند و نه کارایی الزم را در بهره برداری به منظور تصمیم گیری و سیاستگذاری دارند. مصرف کنندگان آمار نیز در بسیاری از موارد، تعاریف و مفاهیم آمارهای مورد نیاز خود را نمی‌دانند و به همین دلیل از آمارهای موجود بهره برداری کافی نکرده اند. به کرات مشاهده شده است برخی از اشخاص حقیقی یا حقوقی فکر می‌کرده اند آمارهای مورد نیاز آنها موجود نیست ولیکن این تفکر از یک سو به دلیل عدم آشنایی آنها با تعاریف و مفاهیم دقیق و از سوی دیگر عدم اطالع از امکان ذخیره سازی اطالعات آماری کشور بوده است. همچنین سیستم تولید و استفاده از آمارهای ثبتی یعنی آمار و اطالعاتی که در جریان عملیات جاری سازمانهای مختلف ثبت می‌شوند دارای این اشکال است که یا بطور صحیح ثبت نمی‌شوند و یا اگر هم صحیح ثبت می‌شوند، روشهای مناسبی برای پردازش و انتقال آنها وجود ندارد.

بین فعالیتهای آماری کشور و فعالیتهای نظام برنامه ریزی کشورهنوز هماهنگی وجود ندارد و این نه به دلیل قصور کارگزاران آماری و برنامه ریزی کشور بلکه به این دلیل است که اصوالً نوعی عدم شفافیت قانونی در این ارتباط وجود دارد که ناخودآگاه موجب دوری آنها از یکدیگر شده است. ریشه مشکالت مزبور را می‌توان در فقدان برنامه ریزی فعالیت های آماری کشور دانست. هنوز در کشور برنامه منسجم و یکپارچه ای برای کل فعالیت های آماری اعم از تشخیص نیازها، حجم فعالیت ها، نوع آمارگیری ها، بودجه، برنامه زمانی و مکانیزم های نظارتی آن تهیه و تدوین نشده است و چون هر کدام ازدستگاهها بنا به تشخیص خود و به شکل سلیقه ای عمل می‌کنند، الجرم اطالعات متمرکزی از آمارگیری ها، حجم کار، بودجه و اعتبارات مصرفی، تعداد و نوع شاخصها و اقالم آماری تولید شده و ظرف زمانی و مکانی آنها در دسترس نیست. فقدان برنامه ریزی فعالیت های آماری به نوبه خود ناشی از نبود یک نظام تصمیم گیری در این زمینه و یا به تعبیری فقدان نظام آماری مدون در کشور است. از سوی دیگرواحدهای مستقل چون عملکردهای آماری مستقل دارند و با هم ارتباط ارگانیک و سیستماتیک ندارند، در قالب اصول و قواعد یکسان و متمرکز عمل نمی‌کنند و لذا جمعاً، مجموعه ای بنام نظام آماری را تشکیل نمی‌دهند. حلقه مفقوده ای که در این میان عامل از هم گسستگی است، نظام تصمیم گیری حاکم بر مجموعه فعالیت های مزبور است که وجود خارجی ندارد و فقدان آن، شفافیت ارتباط بین واحدها، تقسیم کار و حدود و صغور اختیارات و وظایف آنها را مخدوش ساخته است تنها در صورت تدوین و استقرار چنین نظامی است که می‌توان مبادرت به ساماندهی فعالیت های آماری کشور و تدوین برنامه جامع فعالیت های آماری نمود و از این رهگذر با تعیین سهم وظایف هر یک از واحدهای موظف به فعالیت آماری، امکان حداکثر بهره مندی از توان فنی و مدیریتی آحاد مزبور دسترسی به آمارهای مورد نیاز معتبر، بهنگام و دقیق را فراهم ساخت.

طرح نظام آماری ایران

تعاریف و اهداف

ماده ۱– تعاریف و مفاهیم واژه ها و اصطلاحات مرتبط با این قانون به شرح زیر است:

۱. دستگاه اجرایی: دستگاه های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری.

۲. داده: واقعیتی که نتیجه آن معمولا به صورت کمّی (عددی) قابل ارائه است.

۳. ریزداده: داده ای در سطح عنصر آماری.

۴. آمارگیری: فعالیت نظاممند گرداوری یا دستیابی به ویژگیهایی از جامعه هدف در یک مقطع زمانی مشخص که به سه روش عمده سرشماری، آمارگیری نمون های و آمارگیری ثبتی مبنا انجام میشود.

۵. خدمات آماری: تمام یا قسمتی از خدماتی که در زمینه تولید، انتشار و توسعه آمار ها به عمل میآید.

۶. آمار: نوعی اطلاع است که از عملیات ریاضی بر روی داده ها حاصل میشود.

۷. آمار رسمی: کلیه آمار های تولیدی واحد های آماری رسمی است.

۸. آمار ملی: آن دسته از آمار های رسمی که در فهرست آمار های ملی درج شده است ملی تلقی میشود.

۹. ثبت: فهرست کاملی از تمام عناصر آماری درون یک جامعه هدف است. هر عنصر آماری دارای یک شناسه است تا امکان به روز شدن ثبت وجود داشته باشد.

۱۰. ثبت اداری: ثبتی درون سیستم اطلاعاتی یک سازمان که در راستای وظایف و اهداف اداری آن سازمان تشکیل شده است.

۱۱. ثبت آماری: ثبتی است که عموما از پردازش ثبت های اداری بدست میآید و در برخی موارد نیز این ثبت از ابتدا با هدف تولید آمار ایجاد می‌شود.

۱۲. آمار ثبتی مبنا: آماری است که از داده های یک ثبت آماری حاصل میشود.

۱۳. استفاده برای اهداف آماری: یعنی استفاده انحصاری از داده ها برای توسعه و تولید آمار های رسمی، تحلیل های آماری و خدمات آماری، از جمله تمام فعالیت های ذکر شده در این قانون؛

۱۴. آمارگیری: عبارت است از گردآوری اولیه داده های فردی از پاسخ دهندگان یک جامعه مشخص توسط تولید کنندگان آمار های رسمی که به طور اختصاصی برای اهداف آماری مشخصی با استفاده سیستماتیک از روش شناسی آماری انجام میشود؛

۱۵. داده های فردی: به معنی دقیق ترین سطح از داده ها درباره عناصر آماری است؛

۱۶. شناسه: مجموع های از ویژگی های است که امکان شناسایی انحصاری عنصر آماری از طریق نام، موقعیت دقیق مکانی یا شماره شناسایی را فراهم میسازد.

۱۷. انتشار آمار: فعالیت ایجاد دسترسی عمومی به آمار های رسمی، تحلیل های آماری، خدمات آماری و فرا داده ها را انتشار میگویند.

۱۸. تولید آمار: به معنای تمام فعالیت های مرتبط با جمعآوری، پردازش، تحلیل و ذخیره سازی داده ها ضروری برای تهیه آمار های رسمی است.

۱۹. توسعه آمار: به معنای فعالیت های مربوط به ایجاد، تقویت و بهبود روش های آماری، مفاهیم، استاندارد ها و رویه های مورد استفاده برای تولید و انتشار آمار های رسمی است.

۲۰. فرا داده: اسنادی است که از طریق ارائه اطلاعات مربوط به منبع دادهها، روشها، تعاریف، طبقه-بندی ها و کیفیت دادهها، داده های آماری و فرایند های آماری را با روشی استاندارد تبیین میکند.

۲۱. پاسخگویان: شامل افراد، خانوار ها و هویت های خصوصی و عمومی است که در فعالیت های جمع آوری داده توسط تولیدکنندگان آمار های رسمی از‌ آنها خواسته میشود اطلاعاتی درباره خود و فعالیت هایشان ارائه نمایند.

۲۲. کاربران: کاربران آمار های رسمی شامل عموم مردم، رسانهها، پژوهشگران، دانشآموزان و دانشجویان، صاحبان کسب و کار، مقامات ملی و محلی، سازمان های غیر دولتی، سازمان ها و نهاد های بین المللی و مقامات سایر کشور ها است که آمار های رسمی را دریافت میکنند یا به آن دسترسی دارند.

۲۳. شورا: شورای عالی آمار ایران

۲۴. سازمان: سازمان مرکزی آمار ایران

۲۵. واحد آمار و اطلاعات: بخشی از ساختار سازمانی دستگاه های اجرایی که یکی از وظایف‌ آنها تولید آمار است.

۲۶. تولیدکننده آمار رسمی: مرکز آمار های ملی و واحد های آمار و اطلاعات دستگاه های اجرایی.

ماده ۲– هدف از این قانون ارائه چهارچوب قانونی برای تولید، انتشار و توسعه آمار های رسمی و ملی و تعیین ساختار، وظایف و نحوه ارتباط ارکان نظام آماری ایران است به گون های که متضمن تحقق اصول آمار های رسمی موضوع ماده (۴) این قانون باشد. ارکان نظام آماری

ماده ۳– ارکان نظام آماری ایران عبارتند از:

۱- شورای عالی آمار

۲- سازمان مرکزی آمار ایران

۳- مرکز آمار های ملی

۴- واحد های آمار و اطلاعات دستگاه های اجرایی اصول آمار های رسمی

ماده ۴– همه تولیدکنندگان آمار رسمی، باید طبق اصول اساسی زیر آمار های رسمی را توسعه، تولید و منتشر کنند:

۱. استقلال حرفهای: تولیدکنندگان آمار های رسمی، به طور مستقل و بدون هرگونه فشار یا دخالت منابع سیاسی یا غیر آن، در توسعه، تولید و انتشار آمار ها از جمله در انتخاب منابع داده، مفاهیم، تعاریف، روش ها و طبقهبندی های مورد استفاده و زمانبندی و محتوای انواع انتشارات آماری تصمیمگیری مینمایند. تولیدکنندگان آمار های رسمی مجازند در حوزه صلاحیت خود در مورد مسائل آماری و هرگونه استفاده نادرست یا سوء استفاده از آمار های رسمی به طور عمومی اظهار نظر نمایند.

۲. بی طرفی و عینی بودن: آمار های رسمی باید با روشی غیر جانبدارانه، بدون تورش و قابل اتکا بر طبق استاندارد های حرف های و بدون هرگونه ملاحظات یا اظهار نظر های سیاسی توسعه یافته و تولید و منتشر شود. تمام کاربران باید دسترسی برابر و همزمان به آمار های رسمی داشته باشند؛

۳. دقت و قابلیت اطمینان: آمار های رسمی باید تا حد امکان بازتاب منصفانه، بیطرفانه و سازگار واقعیت ها و مبتنی بر معیار های علمی مورد استفاده در انتخاب منابع، روش ها و فرآیند های علاست.

۴. انطباق و مقایسه پذیری، به این معنی است که آمار های رسمی باید از سازگاری بینالمللی برخوردار بوده و قابلیت مقایسه در طول زمان و میان مناطق و کشور ها را داشته باشند.

۵. وضوح و شفافیت: آمار های رسمی باید به گون های روشن و قابل فهم ارائه شود و روش ها و رویه های بکارگرفته شده به صورت شفاف در اختیار کاربران قرار گیرد؛

۶. محرمانگی آماری و استفاده انحصاری برای اهداف آماری: داده های فردی گردآوری شده یا دریافت شده توسط تولیدکنندگان آمار های رسمی با اهداف آماری مربوط به اشخاص حقیقی یا حقوقی باید محرمانه تلقی شده و صرفا برای اهداف آماری مورد استفاده قرار گیرند.

۷. مربوط بودن: آمار های رسمی باید نیاز های فعلی و آتی کاربران را تأمین کرده و حق شهروندان در دسترسی به اطلاعات عمومی را محترم بشمارد.
شورای عالی آمار

ماده ۵– شورای عالی آمار ایران بالاترین نهاد سیاستگذاری و نظارتی نظام آماری کشور است که اعضاء آن به شرح زیر است:

۱- رئیس سازمان برنامه و بودجه

۲- رئیس کل بانک مرکزی

۳- وزیر امور اقتصادی و داراییها

۴- رئیس مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

۵- رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی

۶- دادستان کل کشور

۷- رئیس سازمان مرکزی آمار (دبیر)

۸- رئیس مرکز آمار های ملی

۹- هفت نفر از خبر گان مرتبط شامل سه نفر اقتصاددان، سه نفر آمارشناس و یک نفر جامعه شناس به عنوان اعضای حقیقی،

۱۰- رئیس سازمان صدا و سیما به عنوان نماینده جامعه رسان های کشور،

۱۱- رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران

۱۲- رئیس اتاق تعاون ایران

ماده ۶– خبرگان عضو شورا توسط رئیس جمهور از بین واجدین شرایط به مدت ۵ سال تعیین میشوند. رئیس جمهور میتواند هر ۵ سال یکبار حداکثر دو نفر از خبر گان مذکور را به پیشنهاد شورای عالی آمار جایگزین نماید.

ماده ۷– تمام مذاکرات شورای عالی آمار به صورتی صوتی و تصویری ضبط و به همراه مکتوب جزئیات مذاکرات حداکثر یک روز پس از تاریخ جلسه در وبگاه شورا بارگذاری میگردد.

ماده ۸- شرایط خبر گان عضو شورا به شرح ذیل است:

۱- آمارشناسان از اعضاء هیأت علمی دانشگاه ها یا پژوهشگران برجسته مراکز پژوهشی دارای تجربه های علمی و پژوهشی کافی در حوزه آمار و نظام آماری یا از میان کارشناسان یا مدیران دارای سوابق برجسته (حداقل ۱۰ سال) در تولید آمار و آشنا با نظام آماری خواهند بود.

۲- اقتصاددانان و جامعه شناس عضو شورا از میان افراد شناخته شده در حوزه مربوطه و دارای تألیفات متعدد مبتنی بر کاربرد آمار های رسمی خواهند بود.

ماده ۹- عضویت خبر گان عضو شورا تن ها در شرایط زیر خاتمه مییابد:

۱- پایان دوره عضویت در اجرای ماده (۶) این قانون،

۲- استعفای عضو و پذیرش رئیس جمهور،

۳- بیش از سه جلسه متوالی عدم حضور در جلسات بدون عذر موجه،

۴- محکومیت قطعی مبنی بر ارتکاب جرائم عمدی یا محکومیت به حبس،

۵- فوت عضو،

۶- با رأی حداقل دو سوم اعضاء شورا به دلیل ضعف در انجام وظایف و تأیید رئیس جمهور

تبصره: در صورت خاتمه عضویت هر یک از اعضاء، عضو جایگزین به نحو مقرر در ماده ۵ منصوب خواهد شد

ماده ۱۰– رئیس شورا از میان اعضاء، به انتخاب و پیشنهاد شورا و با حکم رئیس جمهور تعیین میگردد.

ماده ۱۱– وظایف شورا به شرح ذیل است:

۱. تعیین راهبرد ها و سیاست های کلان نظام آماری کشور،

۲. تصویب «فهرست آمار های ملی ایران»،

۳. تصویب برنامه های میان مدت و بلندمدت توسعه آماری کشور،

۴. تصویب دستورالعمل ها و تایید پیش نویس لوایح و آییننامه های مورد نیاز نظام ملی آمار،

۵. اظهار نظر درباره مواد مرتبط با آمار و نظام آماری در قوانین و مقررات مختلف،

۶. نظارت بر حسن اجرای قانون نظام آماری کشور،

۷. پیشنهاد رئیس سازمان مرکزی آمار به رئیس جمهور،

۸. بحث و تصمیمگیری درباره سایر موارد مرتبط به نظام آماری به پیشنهاد دبیر و تائید رئیس شورای عالی آمار،

۹. تعیین مصادیق آمار رسمی محرمانه در موارد استثنایی.

تبصره– تعیین حدود محرمانگی شامل دوره زمانی، نحوه انتشار، سطح دسترسی و… به موجب آیین نام های خواهد بود که به تصویب شورا میرسد.

ماده ۱۲– هرگونه پیشنهاد مصوبه هیأت دولت درباره آمار های رسمی و ملی و نظام آماری منوط به اخذ نظر شورا پیش از طرح آن در هیأت دولت است و مجلس شورای اسلامی درباره قوانین مرتبط با آمار های رسمی و نظام آماری باید نظرات شورا را اخذ نماید.

ماده ۱۳–

۱. جلسات شورا حداقل هر سه ماه یکبار تشکیل و با حضور دو سوم اعضا رسمیت خواهد یافت و تصمیمات شورا با رای موافق اکثریت نسبی اعضای حاضر معتبر است.

۲. دستور جلسات شورا توسط دبیر تعیین میشود و پیشنهادات اعضا از زمان ارائه به دبیرخانه شورا حداکثر طی سه ماه در دستور جلسه قرار میگیرد.

۳. تشکیل جلسات شورا به صورت فوق العاده بنا به پیشنهاد هر یک از اعضاء به دبیر شورا و تأیید رئیس شورا صورت میپذیرد.

ماده ۱۴– مصوبات شورا در حدود وظایف و اختیارات مقرر در این قانون، برای همه ارکان نظام آماری لازم الاجرا است.

ماده ۱۵– دبیرخانه شورا در سازمان مرکزی آمار ایران تشکیل میشود. آییننامه اجرائی مربوط به این وظیفه توسط سازمان تهیه و به تصویب شورا خواهد رسید.

ماده الحاقی- در راستای اجرای وظایف نظارتی شورا و ارائه گزارش های ارزیابی عملکرد سازمان مرکزی آمار و سایر ارکان نظام اماری به شورا، کمیته های تخصصی ذیل شورا با عضویت خبر گان و مشاورین تشکیل میگردد. ترکیب هر یک از کمیتهها، اختیارات، وظایف، نحوه برگزاری جلسات و سایر مقررات مربوط در چهارچوب دستورالعملی خواهد بود که توسط خبر گان تهیه به تصویب شورا میرسد. سازمان مرکزی آمار ایران

ماده ۱۶– سازمان مرکزی آمار ایران دارای شخصیت حقوقی مستقل است و از نظر تشکیلات اداری به طور مستقیم زیر نظر رئیس جمهور فعالیت میکند.

ماده ۱۷– وظایف سازمان به شرح ذیل است:

۱. ساماندهی و مدیریت انتشار آمار های رسمی و ملی،

۲. پیگیری اجرای مصوبات شورای عالی آمار،

۳. اجرای وظایف محوله توسط شورای عالی آمار،

۴. تعیین مدیر مرکز آمار های ملی،

۵. تهیه پیشنویس برنامه های میان مدت و بلندمدت توسعه آماری کشور،

۶. تعیین اولویت های فعالیت های آماری سالانه کشور،

۷. ارائه کمک ها و راهنمایی های فنی به دستگاه های اجرایی و مؤسسات بخش خصوصی،

۸. تهیه پیشنویس «فهرست آمار های ملی ایران» و پیشنهاد بازنگری در آن مبتنی بر نیاز های آماری کشور،

۹. تهیه و بازنگری شناسه هر یک از عناوین «فهرست آمار های ملی ایران»،

۱۰. تهیه استاندارد های تدوین فراداده آمار های رسمی و ملی،

۱۱. تهیه، به روزرسانی و ابلاغ تعاریف، مفاهیم، استانداردها، چارچوب ها و طبقهبندی های آماری مورد نیاز با همکاری تولیدکنندگان آمار های رسمی و ملی،

۱۲. تهیه، به روزرسانی و ابلاغ ضوابط اجرایی برای تولید، انتشار و مستند سازی آمار های ملی با همکاری تولیدکنندگان آمار های ملی،

۱۳. کنترل کیفی و نظارت بر فرایند تولید تا انتشار و مستند سازی آمار های ملی،

۱۴. ساماندهی و هدایت امور علمی و پژوهشی در حوزه آمار های رسمی و ملی،

۱۵. توانمندسازی حرف های نیروی انسانی شاغل در فرایند های تولید، انتشار و مستند سازی آمار های رسمی نظام ملی آمار ایران،

۱۶. ارتقای فرهنگ و سواد آماری در بین ارکان نظام آماری،

۱۷. ظرفیت سازی فنی، تخصصی، علمی و پژوهشی در تولید و انتشار آمار های رسمی کشور،

۱۸. ارزیابی عملکرد اجرای برنامه های آماری،

۱۹. ایجاد هماهنگی میان تولیدکنندگان آمار های رسمی و همگرایی آمار های رسمی،

۲۰. تأیید صلاحیت و صدور مجوز فعالیت اشخاص حقیقی و حقوقی در حوزه فعالیت های آماری قابل واگذاری به بخش غیر دولتی،

ماده ۱۸– رییس سازمان مرکزی آمار ایران با پیشنهاد شورا و با حکم رئیس جمهور به مدت ۵ سال منصوب میگردد.

تبصره– رئیس سازمان از میان مدیران باسابقه مراکز تولید آمار کشور که حداقل ۱۵ سال سابقه مدیریتی در این مراکز دارد، انتخاب خواهد شد.

ماده ۱۹– مختومه شدن ریاست سازمان قبل از اتمام دوره، تن ها در شرایط زیر ممکن است:

۱- استعفاء رئیس سازمان و پذیرش آن توسط رئیس جمهور،

۲- ناتوانی یا ضعف در انجام وظایف بر اساس حکم دادگاه،

۳- محکومیت قطعی مبنی بر ارتکاب جرائم عمدی یا محکومیت به حبس،

۴- فوت،

۵- خروج از تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران،

۶- با رأی حداقل دو سوم اعضاء شورا به دلیل ضعف در انجام وظایف و تأیید رئیس جمهور.

ماده ۲۰– ساختار و تشکیلات سازمان متناسب با احکام این قانون به پیشنهاد شورا و تصویب سازمان اداری و استخدامی کشور ابلاغ خواهد شد.

ماد ۲۱– تولیدکنندگان آمار های رسمی موظفند در انجام فعالیت های آماری از ضوابط و استاندارد های مورد تأیید سازمان مرکزی آمار ایران شامل تعاریف، مفاهیم، روشها، معیار ها و طبقه بندی های ملی و بین المللی تبعیت نمایند.

مرکز آمار های ملی

ماده ۲۲– مرکز آمار های ملی با هدف انجام وظایف زیر تشکیل میگردد:

۱- تولید و انتشار آمار های کلان مورد نیاز نظام برنامه ریزی که در واحد های آماری دستگاه های تخصصی تولید نمیشود،

۲- تضمین همگرایی آمارها،

۳- اجرای طرح های آمارگیری،

۴- انجام وظایف مربوط به عنوان نماینده رسمی کشور در نهاد های آماری بین المللی، برنامه های آماری

ماده ۲۳– سازمان وظیفه تهیه برنامه های میانمدت و بلندمت و برنامه سالانه آماری کشور برای ارائه به شورا را بر عهده دارد و در تهیه برنامه های مذکور ملاحظات زیر را در نظر میگیرد:

۱- هدف از این برنامه ها اجرای سیاست ها و راهبرد های کلان تعیین شده توسط شورا، پوشش نیازهای آماری برنامه ریزی کشور، توسعه و بهبود روش های تولید تا انتشار آمار های رسمی و افزایش هماهنگی فعالیت های آماری است،

۲- در تدوین برنامه ها، وظایف قانونی و توانمندی های تولیدکنندگان آمار های رسمی در چارچوب وظایف قانونی‌ آنها در نظر گرفته میشود،

ماده ۲۴– برنامه سالانه نظام ملی آمار ایران هر سال توسط سازمان با کمک تولیدکنندگان آمار های رسمی تهیه و حداکثر تا ۱۵ آبان سال پیش از اجرا به تصویب شورا میرسد. این برنامه موارد زیر را شامل میشود:

۱- فهرست و تغییرات آمار های ملی به همراه شناسنامه آن،

۲- تقویم انتشار آمار های ملی،

۳- وظایف و برنامه های تولیدکنندگان آمار های ملی اعم از اجرای طرح های آمارگیری، فعالیت های توسعهای آمار های ملی، ارزیابی و ارتقاء کیفی آمار های ملی، مشارکت های بینالمللی و…،

۴- جزئیات وظایف تولیدکنندگان آمار های ملی در قبال یکدیگر اعم از انتقال و اشتراکگذاری دادههای ثبتی و نظیر آن،

آمارگیری

ماده ۲۵– هر شخص حقیقی و حقوقی ساکن ایران و اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور مکلف است به عنوان یکی از مشمولین حقوق عمومی به پرسش های آمارگیری های رسمی کشور پاسخ صحیح در زمان مقرر بدهند. عدم همکاری اشخاص مذکور مشمول جرائم موضوع ماده ۴۹ این قانون خواهد بود.

ماده ۲۶– تولیدکننده آمار رسمی مکلف است از طریق آموزش و توجیه آمارگیران اطلاعات کافی درباره هدف و گستره آمارگیری و پرسشنامه و اقدامات مربوط به حفظ محرمانگی داده ها را در اختیار پاسخ دهندگان قرار دهد.

ماده ۲۷– سرشماری های عمومی به پیشنهاد سازمان و تائید شورا و بهموجب فرمان رئیس جمهور انجام خواهند شد.

تبصره ۱– استفاده از خدمات افراد حقیقی و حقوقی برای اجرای سرشماری ها تابع آییننام های خواهد بود که توسط سازمان تهیه و به تصویب شورای عالی آمار خواهد رسید.

تبصره ۲– دستگاه های اجرایی مکلفند به موجب فرمان رئیس جمهور، نیروی انسانی، ساختمان های مورد نیاز، وسایلنقلیه، وسایل مخابراتی و سایر تجهیزات مورد نیاز سرشماری های عمومی را برای مدت معین در اختیار مجری سرشماری قرار دهند.

آمار های رسمی و ملی

ماده ۲۸– کلیه آمار های تولیدی واحد های آماری رسمی است. آن دسته از آمار های رسمی که در فهرست آمار های ملی درج شده است ملی تلقی میشود.

تولیدکنندگان آمار های رسمی

ماده ۲۹– همه دستگاه های اجرایی موظفند هرگونه ریزداده و اطلاعات آماری اداری مورد نیاز برای تولید آمار های رسمی کشور را بدون مطالبه ما به ازایی و به ترتیبی که درخواستکننده معین میکند به عنوان یکی از مصادیق حقوق عمومی در اختیار تولیدکنندگان آمار های رسمی قرار دهند. تولیدکننده آمار های رسمی موظف است ضمن ذکر هدف از استفاده از ریز داده های مورد نیاز بر اساس فهرست آمار های رسمی، نیازها و زمانبندی مورد نظر برای دریافت ریزداده و اطلاعات آماری را به صورت مکتوب به بالاترین مقام دستگاه اجرایی اعلام کند و رونوشت آن را به سازمان مرکزی آمار ارسال نماید.

ماده ۳۰– مرکز آمار های ملی می‌تواند صرفا با هدف استفاده آمار های ملی، ثبت های آماری را ایجاد و نگهداری کند. منظور از ثبت های آماری فهرست واحد های آماری و ویژگیهایشان، شامل شناسههایی است که برای تولید آمار ضروری است.

ماده ۳۱– کلیه دستگاه های اجرایی تولیدکننده آمار های رسمی موظفند با تبدیل عناوین واحد های فعال در زمینه آمار و اطلاعات و تجمیع آنها، با هماهنگی و تأیید سازمان اداری و استخدامی کشور نسبت به ایجاد واحد آمار و اطلاعات اقدام نمایند.

ماده ۳۲– مدیران واحد های آمار و اطلاعات در سطح وزارتخانه ها و دستگاه های اجرایی اصلی به پیشنهاد مرکز آمار های ملی و تأیید بالاترین مقام دستگاه اجرایی مربوط، تعیین میشود. لیست واحد های آمار و اطلاعات مذکور به پیشنهاد سازمان و تصویب شورا تعیین میشود.
محرمانگی آماری

ماده ۳۳– اطلاعات شخصی مربوط به اشخاص حقیقی یا حقوقی گردآوری شده از طریق انجام آمارگیریها توسط تولیدکنندگان آمار های رسمی محرمانه است و به طور انحصاری برای اهداف آماری استفاد میشود. تولیدکنندگان آمار رسمی کشور به هیچ وجه نباید این داده ها و اطلاعات را در اختیار هیچ شخص حقیقی و حقوقی از جمله مراجع قضائی و مالیاتی قرار دهند و مطالبه این داده ها و اطلاعات و استناد به‌ آنها توسط این مراجع مجاز نیست و تولیدکنندگان آمار رسمی مکلفند با رعایت اصل حفظ محرمانگی آماری در همه مراحل تولید و انتشار آمار های رسمی، اقدامات لازم را جهت جلوگیری از افشای اطلاعات قابل شناسایی فردی واحد های آماری انجام دهند.

تبصره۱– تولیدکنندگان آمار رسمی مجاز هستند ریزداده های مربوط به آمار های رسمی را با رعایت اصول محرمانگی منتشر نمایند. در صورت درخواست کاربران، تولیدکنندگان مکلف به ارائه ریزداده های آماری در تفصیلیترین سطح ممکن با رعایت اصول محرمانگی هستند. اخذ هزینه توسط تولیدکنندگان آماری مجاز است.

تبصره ۲– آییننامه اصول محرمانگی توسط سازمان مرکزی آمار تهیه و حداکثر شش ماه پس از تصویب این قانون به تصویب شورای عالی آمار خواهد رسید.

ماده ۳۴– تولیدکنندگان آمار های ملی مکلف به انتشار آمار های ملی هستند و هیچ یک از آمار های ملی محرمانه و طبقه بندی شده نیست مگر با تصویب شورا برای آمار خاص با تعیین دقیق ابعاد آن شامل دوره محرمانه بودن، سطح محرمانگی و… بر اساس آییننامه ای که به این منظور توسط سازمان تهیه و به تصویب شورا میرسد.

کیفیت آمار های رسمی

ماده ۳۵– تولیدکنندگان آمار های رسمی مکلف به ارزیابی و بهبود کیفی آمار های رسمی در ابعادی مانند مرتبط بودن، صحت، قابلیت اطمینان، به وقت بودن، دقت، شفافیت، وضوح، انسجام و مقایسه پذیری هستند.

ماده ۳۶– برای اطمینان از کیفیت آمارها، آمار های رسمی باید بر مبنای استاندارد های مشترک و روشهای هماهنگ مورد تأیید سازمان از نظر قلمرو، مفاهیم، تعاریف، واحد های آماری و طبقهبندی های آمار های رسمی، توسعه یافته و تولید و منتشر شود. این موضوع باید با اصول مندرج در ماده (۴) این قانون و استانداردهای آماری توافق شده بینالمللی و تفاهم نامهها، مطابقت داده شود.

ماده ۳۷– سیاست های تجدیدنظر و بازنگری در آمار های رسمی توسط سازمان مرکزی آمار تهیه و منتشر می‌شود و تولیدکنندگان آمار های رسمی موظف به رعایت آن هستند.

ماده ۳۸– تولیدکنندگان آمار های رسمی مکلفند روش ها و منابع مورد استفاده در فرآیند تولید آمار ها و همچنین داده های خروجی را به شیو های استاندارد مستند سازی نمایند. همچنین به نحوی فراداده ها را منتشر نمایند که کاربران اطلاعات کافی درباره منابع و روش های تولید آمار ها و کیفیت‌ آنها در اختیار داشته باشند.

ماده ۳۹– سازمان مرکزی مکلف است دستورالعمل «کیفیت آمار های رسمی ایران» را تهیه و پس از تصویب شورا به تولیدکنندگان آمار ابلاغ کند و بر اساس آن میتواند فرایند تولید همه آمار های رسمی کشور را مورد نظارت قرار دهد.

ماده ۴۰– سازمان مرکزی مکلف است دستورالعمل های اجرایی تولید، انتشار و مستند سازی آمار های ملی را تهیه و بروزرسانی کرده و پس از تصویب شورا، از اجرای آن در فرآیند تولید، انتشار و مستند سازی آمارهای ملی اطمینان حاصل کند. تن ها آمارهایی که نشان کیفیت آمار های ملی را داشته باشند میتوانند در لیست آمار های ملی قرار گیرند. فرآیند نظارت سازمان بر این آمار ها یک فرآیند مستمر است و در دوره های زمانی مختلف که در دستورالعمل اجرایی هر یک از آمار ها تعیین شده است، نظارت صورت میگیرد.

قرارداد های دسته دوم

ماده ۴۱– تولیدکنندگان آمار های رسمی مجازند بخشی از فعالیت های تولید آماری خود را با اطمینان از رعایت همه ملاحظات اصول محرمانگی توسط طرف قرارداد، به اشخاص حقوقی مورد تأیید سازمان واگذار کنند. طرف قرارداد باید داده ها را به طور انحصاری تن ها برای انجام تعهدات مطابق قرارداد و برای مدت زمان تعریف شده در قرارداد استفاده و نگهداری کند.

ماده ۴۲– وظایف نظارتی سازمان مرکزی در زمینه کنترل کیفیت آمار های رسمی و ملی میتواند از طریق خودارزیابی واحد های آماری، کنترل کیفی سازمان مرکزی یا کنترل کیفی اشخاص حقوقی مورد تأیید سازمان صورت گیرد.

انتشار آمار های ملی

ماده ۴۳– در انتشار آمارها، تولیدکنندگان آمار های ملی مکلف به رعایت موارد زیر هستند:

۱- آمار های ملی باید دقیقا منطبق با تقویم آماری موضوع ماده (۱۹) و اصول اساسی موضوع ماده (۳) این قانون و در تطابق با مفاد این ماده و ماده (۳۷) منتشر گردد به نحوی که دسترسی عمومی و برابر برای همه کاربران را فراهم نماید.

۲- تقویم انتشار هر یک از تولیدکنندگان آمار های ملی در برنامه سالانه آماری کشور موضوع ماده (۱۹) این قانون از قبل مشخص و اعلام میشود. هرگونه انحراف از تقویم مذکور باید قبل از زمان انتشار تعیین شده در تقویم، مشخص و دلیل آن پس از تأیید سازمان به اطلاع عموم برسد و تاریخ های جدید اعلام گردد.

ماده ۴۴– سازمان مرکزی آمار مکلف است اقدامات زیر را انجام دهد:

۱- سیاست های هماهنگ انتشار را تعیین و به تولیدکنندگان ابلاغ نماید،

۲- اصطلاحات یکسان برای تولید تا انتشار آمار های رسمی را اعلام نماید.

ماده ۴۵– در صورت درخواست نهاد های بینالمللی و دستگاه های اجرایی از سازمان مرکزی آمار برای تولید آمار مورد نیاز آنها، سازمان میتواند آن را به تولیدکننده آمار های مرتبط ارجاع دهد. تولیدکننده مربوط نیز مشروط به تأمین هزینه های تولید آمار مذکور توسط متقاضی و عدم اخلال در تولید و کیفیت آمار های رسمی، آمار مذکور را تولید کرده و علاوه بر ارائه به متقاضی به صورت عمومی نیز منتشر خواهد کرد.

همکاری های بینالمللی

ماده ۴۶– به منظور هماهنگسازی ارتباطات و اطلاعرسانی های بین المللی در زمینه آمار های رسمی، سازمان موظف است نسبت به تهیه دستورالعمل های اجرایی مورد نیاز اقدام و پس از تصویب در شورا با همکاری دستگاه های اجرایی نسبت به اجرا نمودن آن اقدام نماید.

ماده ۴۷– به منظور افزایش همکاری ها و روابط منطق های و بینالمللی، تولیدکنندگان آمار رسمی کشور موظفند در چارچوب آییننامه موضوع ماده (۴۶) این قانون به صورت فعالانه در نشست های کاری، کارگاههای آموزشی، مطالعات کارشناسی و همکاری های فنی با موسسات و سازمان مرجع منطقه ای و بین المللی آمار رسمی مشارکت داشته باشند و جزییات این همکاری ها را به اطلاع سازمان برسانند.

مشوقها، جرائم و تخلفات

ماده ۴۸- دستگاه های اجرایی مجازند به منظور ارتقای فرهنگ آماری و جلب مشارکت پاسخگویان آمارگیریها، از محل اعتبارات مصوب مربوط نسبت به جبران خدمات و تشویق پاسخگویان، افراد موثر و دستگاه های اجرایی برتر در اجرای فعالیت های آماری به ویژه استقرار نظام جامع ثبت های آماری ایران اقدام نمایند.

ماده ۴۹– عدم همکاری اشخاص حقیقی و حقوقی در آمارگیری های مربوط به آمار های رسمی یا ارائه پاسخ ناصحیح به پرسش ها مستوجب محرومیت از خدمات دولتی و عمومی و پرداخت جریمه نقدی است که جزئیات آن در دستورالعمل مصوب شورای عالی آمار مشخص میشود.

ماده ۵۰– هرگونه تخلف از مفاد این قانون، سوء استفاده از آمار ها و ریز داده های مربوط و عدم انجام تکالیف تعیین شده در این قانون و آییننامه ها و دستورالعمل های مربوط توسط تولیدکنندگان آمار های رسمی، دستگاه و افراد مسئول و مربوط مستوجب جرایمی است که در آییننامه مربوط به تخلفات (موضوع ماده ۴۹ این قانون) تعیین خواهد شد.

ماده ۵۱– بالاترین مقام دستگاه اجرایی مسئولیت نظارت بر حسن اجرای این قانون و آئین نامه ها و دستورالعمل های اجرایی آن در دستگاه های ذیربط و سازمان ها و مراکز وابسته و تابعه را بر عهده دارد. سازمان مرکزی آمار باید گزارش سالانه حاصل از نظارت بر حسن اجرای این قانون را به شورای عالی آمار ارسال کند.

ماده ۵۲– کلیه مسئولین و مقامات کشوری موظفند در اظهار نظرها، ارائه گزارش ها و تنظیم مدارک، اسناد و برنامه ها فقط به آمار های رسمی کشور که منتشر شده است و یا سازمان های داخلی و بینالمللی معتبر در مواردی که آمار رسمی موجود نباشد استناد نمایند. رئیس سازمان مرکزی آمار میتواند تخلف از اجرای این ماده را به اطلاع شورا و مسئولین یا دستگاه های نظارتی ذیربط برساند.

مقررات دوره انتقال

ماده ۵۳– به منظور اجرای مناسب این قانون اقدامات زیر صورت میگیرد:

۱- حداکثر دو ماه پس از ابلاغ قانون، اعضاء حقیقی شورای عالی آمار بر اساس شرایط مندرج در قانون توسط رئیس جمهور تعیین گردند.

۲- بلافاصله پس از انتصاب اعضاء، شورای عالی آمار جدید به ریاست مسنترین عضو حقیقی شورا تعیین و در اولین جلسه رئیس شورا به مدت یک سال تعیین گردد.

۳- به عنوان دستور کار دوم، رئیس سازمان مرکزی آمار از میان افراد واجد شرایط مندرج در قانون توسط شورا انتخاب و به رئیس جمهور جهت انتصاب معرفی میگردد.

۴- آییننامه اجرایی قانون توسط شورا تصویب میشود. یکی از مواد آییننامه تشکیل کمیته اجرای قانون نظام آماری خواهد بود که با ترکیب رئیس سازمان مرکزی آمار، رئیس شورا و رئیس سازمان امور اداری و استخدامی خواهد بود.

۵- کمیته اجرای قانون وظیفه پیادهسازی قانون تا استقرار کامل تشکیلات نظام آماری و تعیین تکلیف نحوه بهرهبرداری از منابع انسانی و امکانات فعلی نظام آماری از جمله مرکز آمار ایران موضوع قانون «مرکز آمار ایران» در این سازمان و مرکز آمار های ملی را بر اساس زمانبندی مصوب در آییننامه اجرایی را بر عهده خواهد داشت. پس از آن کمیته مذکور منحل و سایر مفاد آییننامه بر اساس زمانبندی مرتبط با نظارت شورا
و سازمان مرکزی اجرایی میگردد.

تبصره– اجرای مفاد قانون به نحوی باید صورت گیرد که اخلالی در جمعآوری، تولید و انتشار آمار های کشور ایجاد ننماید.

ماده ۵۴- از تاریخ اجرای این قانون، قانون مرکز آمار ایران مصوب ۱۰ /۱۱ /۱۳۵۳ نسخ و تمامی قوانین و مقررات مغایر با احکامِ مندرج در این قانون لغو میگردد.